De staten generaal

DE RESTAURATIE VAN DE VROEGSTE WEERGAVE VAN HET NEDERLANDSE PARLEMENT DEEL 1

Digitale restauratie

In 2024 werd ik benaderd over een schilderij uit het begin van de 17e eeuw. Het schilderij, een groepsportret, wordt beschouwd als de vroegst bekende voorstelling van “de Staten Generaal” der Nederlanden, wat we tegenwoordig meestal het parlement noemen. Het was donker en bruin bij binnenkomst en moeilijk te beoordelen. Een ‘digitale restauratie’ was nodig de voorstelling beter te zien voordat er een behandeling werd uitgevoerd.

Digitale correctie door Ralph Kämena

Voorstelling

Het centrale onderwerp van het schilderij is een groepsportret van parlementsleden die aan een lange tafel zitten. De tafel heeft een opvallend groen kleed. Daarop liggen brieven, zelfs één met een rood lakzegel. Het boek met wit perkamenten kaft bevat de resoluties voor de bijeenkomst. De heren zijn goed gekleed in zwart laken mantels, witte molensteen kragen en dragen een zwarte hoed. Sommigen hebben zelfs bontkragen. Eén persoon in het midden draagt een andere kraag en als enige lijkt hij de toeschouwer aan te kijken. Dit is Prins Maurits. Links in beeld apart aan een tafeltje zit de griffier hij schrijft. Een stapel boeken met daarin de geschreven resoluties liggen op tafel en er staat een inktpot naast. Rechts in beeld stapt een figuur die de zaal binnen, hij heeft de hoed afgenomen. Geen van de heren schijnt aandacht voor deze persoon te hebben. Wie is deze figuur? 

Vlak voor hem, direct achter de stoelen ligt een wit/bruin gevlekte hond op de plankenvloer. Ook de ruimte is bijzonder, want overal aan de wanden zijn schilderingen op doek aangebracht. Het is niet geheel duidelijk wat erop is afgebeeld. Is het een landkaart, Bijbelse voorstellingen, landschappen. De ruimte heeft een hoog balkenplafond waaraan twee zwarte touwen zijn verbonden met palen. Waar zouden die voor dienen.

Techniek

Het schilderij, in olieverf op doek geschilderd in de eerste helft van de 17e eeuw, afmetingen 77,5 x 101,5 cm. Bedoekt met een tweede doek met onbekende lijmtechniek. Gespannen op een 19e eeuws spieraam.

Infrarood fotografie

Allereerst is het schilderij gefotografeerd met infraroodfotografie, uitgevoerd door René Gerritsen.

Infraroodfotografie is een niet-destructieve techniek die wordt gebruikt om schilderijen en kunstwerken te onderzoeken en verborgen kenmerken onder de bovenste lagen te detecteren, zoals ondertekeningen en onderschilderingen.

Onderschildering

Zoals te zien is in de bovenstaande afbeeldingen, zijn de parlementariërs in de uiteindelijke voorstelling op een vergelijkbare manier weergegeven als de onderschildering. Het perspectief van de stoelen is echter veranderd wat goed te zien is aan de poten van de rechter stoel. 

Ook de tafel van de Griffier is aangepast in een later stadium. En als je goed kijkt zie je de lijn van de hoed rand door het gezicht lopen. En de schrijvende rechterarm is ook aangepast. De eerste opzet zit lager. Aan de lange tafel is bij de eerste man, het puntje van de voet door de tafelpoot geschilderd. 

De foto toont dat basisvormen van de ruimte en de plankenvloer vanaf het begin in deze compositie zijn opgezet. De onderschildering van de hond is op de plankenvloer aangebracht, de perspectieflijnen van de naad loopt door de hond. De tafelrand is ook gecorrigeerd tijdens het schilderen. Daarbij is de verfstreek en richting van de grondering goed te zien. Tevens een grote overschilderingen en verlies van verf aan de randen.

 Ik hou u in een serie van posts op de hoogte van de verschillende stappen en bevindingen van dit spannende restauratieproces!